W ostatnich latach coraz więcej mówi się o probiotykach – szczególnie w kontekście zdrowia najmłodszych. Rodzice często słyszą, że „warto podawać probiotyki”, ale co to właściwie znaczy? Czy wszystkie są takie same? I co najważniejsze – które szczepy rzeczywiście mogą wspierać zdrowie niemowląt i dzieci?
Czym są probiotyki?
Probiotyki to „dobre bakterie”, które – podawane w odpowiednich ilościach – przynoszą korzyści zdrowotne gospodarzowi (czyli nam i naszym dzieciom). Najczęściej należą do rodzajów Lactobacillus i Bifidobacterium, ale nie tylko. Kluczowe jest jednak jedno – działanie probiotyków zależy od konkretnego szczepu, a nie tylko od rodzaju bakterii. To jak z psami – jamnik i labrador to oba psy, ale bardzo się różnią. Tak samo jest z probiotykami.
Dlaczego probiotyki są ważne dla dzieci?
Układ pokarmowy dziecka, zwłaszcza w pierwszym roku życia, dopiero się rozwija. Mikrobiota jelitowa (czyli wszystkie mikroorganizmy zamieszkujące jelita) odgrywa kluczową rolę nie tylko w trawieniu, ale też w odporności, metabolizmie, a nawet rozwoju neurologicznym.
Które szczepy mają udowodnione działanie?
Oto kilka najczęściej badanych i omawianych szczepów probiotycznych:
- Lactobacillus rhamnosus GG (LGG)
Jeden z najlepiej przebadanych szczepów. Wspiera odporność, pomaga w redukcji biegunek (szczególnie tych związanych z antybiotykami) i może zmniejszać ryzyko alergii. Badania wykazały także korzystny wpływ LGG u dzieci z atopowym zapaleniem skóry.
- Bifidobacterium lactis (BB-12)
Wspiera zdrową mikroflorę jelitową, może łagodzić objawy kolki i zaparć u niemowląt. Jest bezpieczny i dobrze tolerowany przez najmłodszych.
- Lactobacillus reuteri DSM 17938
Szczep ten zdobył popularność dzięki skuteczności w łagodzeniu kolki niemowlęcej. Badania pokazują, że może skracać czas płaczu u niemowląt nawet o 50%.
- Saccharomyces boulardii
To drożdżak, a nie bakteria – ale działa probiotycznie. Szczególnie skuteczny w leczeniu biegunek, także tych związanych z antybiotykami i zakażeniem rotawirusem.
Czy warto podawać probiotyki profilaktycznie?
To zależy. U zdrowego dziecka, karmionego piersią, bez problemów zdrowotnych, mikrobiota rozwija się naturalnie i suplementacja nie jest konieczna. Ale w sytuacjach szczególnych – jak problemy z układem pokarmowym, biegunki czy AZS – wybrany szczep probiotyczny może być bardzo pomocny.
W 2023 roku opublikowano zaktualizowane wytyczne Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN) dotyczące stosowania probiotyków w leczeniu wybranych chorób przewodu pokarmowego u dzieci. Zalecenia te, opracowane na podstawie dostępnych danych naukowych, dotyczą wyłącznie konkretnych gatunków i szczepów probiotyków, które zostały ocenione w co najmniej dwóch badaniach z randomizacją (RCT).
Stosowanie probiotyków w leczeniu kolki niemowlęcej
Na podstawie dostępnych danych ESPGHAN sformułowało zalecenia jedynie dla dwóch szczepów probiotyków: Limosilactobacillus reuteri (dawniej Lactobacillus reuteri), oznaczanego jako L. reuteri DSM 17 938, oraz Bifidobacterium animalis subsp. lactis BB-12 (B. lactis BB-12). Oba probiotyki są dostępne na rynku polskim.
L. reuteri DSM 17 938
Można rozważyć stosowanie L. reuteri DSM 17 938 w dawce 1 × 10⁸ CFU na dobę przez co najmniej 21 dni w leczeniu kolki u niemowląt karmionych piersią. Zalecenie to ma charakter słaby, a wiarygodność danych oceniono jako średnią. Stosowanie tego szczepu zwiększa szansę na powodzenie terapeutyczne (zdefiniowane jako zmniejszenie liczby epizodów płaczu o ≥50%) oraz skraca czas płaczu lub marudzenia dziecka – średnio o 25 minut dziennie. W przypadku niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym skuteczność tego probiotyku pozostaje niejednoznaczna.
B. lactis BB-12
Można również rozważyć stosowanie B. lactis BB-12 w dawce 1 × 10⁸ CFU na dobę przez okres 21–28 dni w leczeniu kolki u niemowląt karmionych piersią. To zalecenie również ma charakter słaby, a wiarygodność danych określono jako średnią. Stosowanie B. lactis BB-12 zwiększa szansę na sukces terapeutyczny oraz skraca średni dzienny czas płaczu dziecka o 35–45 minut.
Zapobieganie kolce niemowlęcej
Wytyczne ESPGHAN nie zawierają zaleceń dotyczących stosowania probiotyków w celach profilaktycznych wobec kolki niemowlęcej. Powodem jest brak wystarczających danych naukowych – konkretnie brak co najmniej dwóch RCT dotyczących tego samego szczepu probiotycznego.
Z powodu ograniczonej liczby badań i niewystarczających danych, ESPGHAN nie sformułowało zaleceń dotyczących stosowania innych szczepów probiotyków w leczeniu kolki niemowlęcej. Należy jednak zaznaczyć, że nie wszystkie towarzystwa naukowe przyjmują tak rygorystyczne podejście. Część ekspertów dopuszcza możliwość rozważenia stosowania danego szczepu probiotycznego, jeżeli jego skuteczność potwierdzono w przynajmniej jednym wiarygodnym badaniu z randomizacją (RCT).
Jak wybrać dobry probiotyk?
- Zwróć uwagę na szczep – nie wystarczy, że probiotyk zawiera „Lactobacillus”, liczy się pełna nazwa (np. Lactobacillus rhamnosus GG).
- Wybieraj produkty przebadane klinicznie – najlepiej z jasną informacją o liczbie żywych kultur bakterii i rekomendowanym zastosowaniu.
Probiotyki mogą być wsparciem w budowaniu odporności i zdrowia malucha, ale klucz tkwi w doborze odpowiedniego szczepu. Nie każdy probiotyk działa tak samo, dlatego warto sięgać po te najlepiej przebadane, z konkretnym przeznaczeniem. Wspieranie jelit to inwestycja w zdrowie na całe życie – warto robić to mądrze.
położna, terapeutka SI Emilia Adamczyk
