Wielu rodziców czuje się zaniepokojonych, jeżeli ich dziecko nie rozwija się „normalnie". W trakcie badań profilaktycznych dzieci ocenia się według przyjętych przeciętnych skali wzrostu i umiejętności. Czy dziecko rozwija się odpowiednio do swego wieku i czy nie odbiega od ustalonych norm statystycznych? Do pewnego stopnia porównanie takie ma oczywiście sens. Przy jego po mocy pediatrzy mogą na przykład odróżnić dzieci zdrowe od chorych (i oczywiście wymagających zastosowania określonej terapii). U wielu rodziców powstają obawy, jeżeli tylko wystąpi nawet niewielkie odchylenie od normy. Każde dziecko rozwija się bowiem tak szybko, jak potrafi. Są wśród dzieci te „popełniające falstart", jak i „mające opóźniony zapłon", co w żadnym razie nie warunkuje „lepszej" lub „gorszej" oceny.

Dzieci z ciekawością i zachłannie odbierają najróżniejsze wrażenia z otoczenia

Jeżeli zaistnieje podejrzenie zakłócenia rozwoju, rodzice powinni z pełnym zaufaniem zwrócić się fizjoterapeuty niemowlęcego. Obowiązuje bowiem zasada, że w przypadku każdego dziecka zawsze będą istniały mniejsze lub większe różnice w rozwoju. Osobowość i temperament odgrywają przy tym równie ważną rolę, co wrodzone predyspozycje, dojrzałość organów wewnętrznych i stan zdrowia dziecka. Rozwój od noworodka do małego dziecka odbywa się wprawdzie w pewnej określonej kolejności, ale szybkość osiągania poszczególnych etapów rozwojowych jest u każdego dziecka inna. W teorii rozwoju dziecka obowiązują następujące zasady.

Dziecko zrobi kolejny krok na drodze swego rozwoju dopiero wtedy, gdy dobrze przećwiczy poprzedni. Ale i tu każde dziecko samo określa własne tempo rozwoju. Można to doskonale zaobserwować przy przejściu od raczkowania do chodzenia. Niektóre dzieci raczkują bardzo krótko, za to dosyć szybko podejmują próby chodzenia o własnych siłach, inne natomiast nie spieszą się z chodzeniem.

Rozwój dziecka w perspektywie czasowej przebiega niekiedy nieregularnie. Może się zdarzyć, że maleństwo uczy się „skokami”. Pomiędzy nimi są okresy, w których wydaje się prawie w ogóle nie rozwijać. Podczas takich przerw dziecko musi gruntownie przyswoić sobie dopiero co poznane umiejętności.

Kiedy dziecko nauczy się czegoś nowego, wydaje się, że zapomniało wcześniej opanowaną umiejętność

Ale pozory mylą, bowiem maleństwo całkowicie koncentruje się na nowej „zdobyczy". Kiedy tylko nowa umiejętność zostanie udoskonalona, znowu uwidocznią się inne, poznane wcześniej. Zanim niemowlę będzie mogło wykonywać świadome ruchy, musi zaniknąć kilka odruchów. Dotyczy to na przykład odruchu chwytnego. Dopiero kiedy ten zaniknie, dziecko może świadomie wziąć do ręki jakiś przedmiot.

Rozwój i kontrola poszczególnych możliwości ruchowych (motoryka) następują w pewnej określonej kolejności. Zaczynają się one od głowy, a kończą na palcach u stóp.

Nie można oceniać stanu rozwojowego dziecka jedynie w oparciu o to, co już potrafi,

lecz trzeba wziąć pod uwagę także to, na ile świadome i pewne stały się już jego ruchy.

Już w ciągu pierwszych dwóch lat życia rodzice mogą bardzo wiele dowiedzieć się o osobowości swego dziecka. Są dzieci pełne temperamentu, o silnej woli, które z zapałem i w szybkim tempie uczą się nowych umiejętności. 

W zależności od temperamentu dziecko robi mniejsze lub większe postępy w nauce nowych umiejętności

Podczas upartych i śmiałych prób sprawdzają do czego zdolne jest ich ciało i umysł. Badają wszystko, co je otacza, z zapałem i radością odkrywcy. Nic nie wydaje się być dla nich niebezpieczne. Dzieci, które są raczej ostrożne i bardziej wstrzemięźliwe, często wolniej i z najwyższą koncentracją opanowują kolejne etapy nauki. Często wystawiają swe umiejętności na pokaz dopiero wtedy, gdy są ich zupełnie pewne.

Dorośli powinni odrzucić ambicje i dać swojemu dziecku czas potrzebny na rozwój

Między skrajnościami mieści się zawsze cała paleta możliwości czasowych, w których odbywają się procesy dziecięcego dojrzewania. Dlatego też wszelkie oceny, mierzone według wartości przeciętnych, musza zawsze być traktowane jako relatywne. Porównania z innymi dziećmi są trudne i służą głównie zaspokojeniu ambicji rodziców. Ci jednak nie powinni też beztrosko przechodzić do porządku dziennego nad ewentualnymi opóźnieniami.

 

Emilia Adamczyk