Odruchy wczesnodziecięce i ich znaczenie w rozwoju malucha

Odruch to zjawisko pozostające poza dowolną kontrolą człowieka. Jest on wywołany przez zastosowanie określonych bodźców. Odruch definiuje się jako mimowolną reakcję na bodziec, który aktywizuje proces psychologiczny. Każdy odruch ma podstawową rolę do spełnienia, ponieważ przygotowuje organizm do następnych etapów rozwoju i ćwiczy odpowiednie schematy ruchowe. Badanie odruchów u noworodka polega na ocenie występowania dojrzałości odruchów, które występują w tym okresie życia.

Pierwsze utrzymują się przez 6 miesięcy po urodzeniu, drugie rozwijają się po tym okresie. Na ich podstawie dziecko staje się istotą czworonożną. One też zapoczątkowują etap dwunożności człowieka. W tym okresie szczególnego znaczenia nabierają odruchy równowagi. Pojawiają się między 6.-8. miesiącem życia, a w pełni ukazują się między 18.-24. miesiącem. Kształtują poczucie równowagi i czucie ułożenia swojego ciała. W tej czynności bierze udział układ przedsionkowy i w tym okresie intensywnie się rozwija.

Pisząc o odruchach, nie sposób pominąć odkryć naukowych I. Pawłowa. To on jako jeden z pierwszych badał odruchy zwierzęce. Uważał on, że cała działalność organizmu musi odbywać się według określonych praw. Koniec jednego odruchu jest początkiem następnego tzn., że są to odruchy łańcuchowe, które pojawiają się jeden po drugim.

Czym są odruchy pierwotne?

Odruchy pierwotne są to automatyczne, mimowolne, stereotypowe reakcje mięśni, będące odpowiedzią na bodziec sensoryczny. Pojawiają się już w życiu płodowym i są generowane z poziomu pnia mózgu. Reakcje te są niezbędne dla przetrwania niemowlęcia, w pierwszych 12 miesiącach życia. Pozwalają dziecku, które opuściło bezpieczny świat w brzuchu mamy, poradzić sobie z nowym środowiskiem i nieznanymi bodźcami. To reakcje automatyczne, które pomagają niedojrzałemu systemowi nerwowemu w rozwoju. Odruchy pierwotne są bardzo ważne, bo wiele mówią specjalistom o rozwoju małego dziecka.

Ich obecność po ukończeniu pierwszego roku, negatywnie wpływa na optymalne funkcjonowanie na poziomie korowym. Przedłużająca się aktywność odruchów pierwotnych może hamować rozwój odruchów posturalnych, co uniemożliwia wykształcenie autonomicznej (podświadomej) kontroli postawy, równowagi, koordynacji i utrudnia prawidłowy rozwój.

Niezintegrowane odruchy pierwotne mogą być dla dziecka w wieku przedszkolnym, a później szkolnym przyczyną wielu niepowodzeń. Wśród najpopularniejszych trudności związanych m.in. z niewygaszonymi odruchami pierwotnymi są:

dysleksja, dysgrafia, dysortografia, dyspraksja;

zaburzenia koncentracji uwagi;

nadpobudliwość, w tym ADHD;

trudności w czytaniu i pisaniu;

obniżona sprawność percepcji wzrokowej i słuchowej;

dysfunkcje ruchowe i percepcyjne;

opóźniony rozwój mowy;

trudności artykulacyjne (wady wymowy);

współruchy podczas pisania, rysowania (dziecko wysuwa język, oblizuje się);

trudności z utrzymaniem równowagi;

utrudniony rozwój manipulacji;

problemy z motoryką małą;

nieustalona lateralizacja;

lęk wysokości;

choroba lokomocyjna;

trudności emocjonalne.

Do odruchów pierwotnych zaliczmy m.in.:

odruch Moro;

TOB;

ATOS;

STOS;

odruch grzbietowy Galanta;

odruch chwytny;

odruch szukania i ssania.

Prawidłowy rozwój dzieci oparty jest na informacjach przesyłanych przez układ ich zmysłów. Każde działanie i ruch dziecka jest źródłem wrażeń́ zmysłowych. Im ważniejsza czynność́ wykonywana przez dziecko, tym większej liczby bodźców zmysłowych potrzebuje. Największą rolę odgrywają̨ trzy bazowe układy: przedsionkowy, proprioceptywny i dotykowy. W terapii integracji sensorycznej u maluchów niezwykle ważne są̨ ćwiczenia stymulujące. Dziecko poprzez zabawę̨, w sposób przyjemny i pożyteczny buduje podstawy do rozwoju danych cech. Szukając stresorów, bodźców z uwagą analizujemy zdolność dziecka do rejestracji i integracji różnego rodzaju informacji sensorycznych. Istnieją rozmaite techniki skutecznego dotarcia do źródeł uwagi oparte na zabawie; jednak przede wszystkim należy pracować nad samoregulacją dziecka. Stymulacja dziecka w zakresie SI jest procesem długotrwałym i musi być́ prowadzona systematycznie. Odpowiednio dobrane formy terapii przynoszą założone efekty.

 

Autorką naszych rad dla mam jest położna Emilia Adamczyk z emilymed.pl, która jest ekspertem w dziedzinie opieki nad maluchami i pomocy ich mamom. Sleepee współtworzy swoje produkty we współpracy z Emilią, by były jak najbardziej bezpieczne, użyteczne i jakościowe. Piękne i trwałe są przy okazji .