Zdarzyło Ci się kiedyś wyjść z domu i zostawić malucha z babcią, nianią albo w przedszkolu… tylko po to, by usłyszeć płacz, zobaczyć, jak kurczowo trzyma się Twojej nogi i błagalnym wzrokiem mówi: „Nie idź”? 

Jeśli tak – nie jesteś sama. To bardzo częsty etap w rozwoju dzieci, który nazywamy lękiem separacyjnym. Warto wiedzieć, kiedy mieści się on w granicach normy, a kiedy może być sygnałem, że dziecko potrzebuje większego wsparcia.

 

Czym właściwie jest lęk separacyjny?

Lęk separacyjny to naturalny, rozwojowy lęk przed rozstaniem z osobą, do której dziecko jest najbardziej przywiązane – najczęściej mamą lub tatą. Zwykle pojawia się między 8. a 14. miesiącem życia i jest całkowicie zdrowym objawem budowania więzi i poczucia bezpieczeństwa.

Dziecko, które doświadcza lęku separacyjnego, może:

• płakać, gdy rodzic wychodzi,
• mocno się przytulać i nie chcieć puścić,
• nie reagować na próby zabawy ze strony innych osób,
• głośno protestować – krzykiem czy histerią.

 Ten etap najczęściej mija samoistnie do około 2. roku życia. Ale co, jeśli trwa dłużej?

 

Lęk separacyjny czy już zaburzenie?

To pytanie zadaje sobie wielu rodziców. Prawda jest taka, że starsze dzieci – zwłaszcza te bardziej wrażliwe czy nieśmiałe – również mogą przechodzić trudniejsze momenty rozstań. Ale jeśli:

• nie dają się łatwo uspokoić,
• nie chcą uczestniczyć w żadnych zajęciach bez rodzica,
• mają objawy somatyczne, jak ból brzucha czy głowy bez wyraźnej przyczyny,
• ciągle martwią się, że rodzicowi coś się stanie,
• lęk i płacz utrzymują się przez wiele miesięcy,

…warto rozważyć, czy nie mamy do czynienia z zaburzeniem lęku separacyjnego.

 

Co może pogłębiać lęk?

Choć nie ma jednej przyczyny, wiadomo, że na poziom lęku separacyjnego mogą wpływać różne zmiany i stresory w życiu dziecka:

• zmiana miejsca zamieszkania lub opiekuna,
• pojawienie się rodzeństwa,
• napięcia w domu – np. kłótnie, problemy finansowe,
• uwarunkowania rodzinne, np. historia zaburzeń lękowych.

Nowe sytuacje, które wywracają znany świat dziecka do góry nogami, mogą sprawić, że rozstania staną się dla niego trudniejsze niż wcześniej.

 

Jak sobie z tym radzić?

Jeśli Twoje dziecko doświadcza „typowego” lęku separacyjnego, czyli tego rozwojowego – nie musisz od razu szukać pomocy specjalisty. Wystarczy czułość, konsekwencja i kilka prostych zasad:

• Mów, co się wydarzy – gdzie idziesz, kto się nim zajmie, kiedy wrócisz.
• Pozwól mu się oswoić – odwiedź razem z nim nowe miejsce kilka razy, zanim zostanie tam samo.
• Nie znikaj bez pożegnania – to wbrew pozorom potęguje lęk.
• Zachowuj spokój – Twoja pewność siebie to dla dziecka sygnał, że wszystko jest w porządku.
• Pożegnaj się tylko raz – bez przedłużania, ale z miłością i czułością.
• Buduj małe sukcesy – zacznij od krótkich rozstań i stopniowo je wydłużaj.

 

A co, jeśli to coś więcej?

Jeśli objawy są intensywne, długotrwałe i znacząco wpływają na codzienne funkcjonowanie dziecka – warto skonsultować się z psychologiem dziecięcym. Terapia (najczęściej w formie tzw. terapii poznawczo-behawioralnej) może przynieść realną ulgę zarówno dziecku, jak i Tobie. W niektórych przypadkach, przy współistniejących zaburzeniach jak depresja, lekarz może zalecić farmakoterapię – ale zawsze jest to decyzja podejmowana bardzo ostrożnie i indywidualnie.

 

Lęk separacyjny u dziecka: kiedy staje się zaburzeniem?

Dziecko, które zostaje oddzielone od rodziców, często odczuwa silny niepokój i brak poczucia bezpieczeństwa – najczęściej dotyczy to relacji z matką. W niektórych przypadkach lęk ten może być tak silny, że wywołuje objawy somatyczne, takie jak bóle brzucha, nudności czy wymioty. 

U dzieci w wieku przedszkolnym lęk separacyjny może ograniczać ich zdolność do poznawania otaczającego świata, natomiast u dzieci w wieku szkolnym zaburza rozwój autonomii, utrudnia naukę oraz budowanie relacji z rówieśnikami. 

 Choć lęk separacyjny jest naturalnym etapem rozwoju, to gdy przybiera intensywną, długotrwałą formę i znacząco wpływa na codzienne funkcjonowanie dziecka, może świadczyć o zaburzeniu wymagającym specjalistycznej pomocy.

Nie jesteś złą mamą ani przewrażliwionym tatą, jeśli martwisz się o to, jak Twoje dziecko reaguje na rozstanie. Lęk separacyjny to część drogi do samodzielności – czasem krętej i wyboistej. Ale z Twoim spokojem, wsparciem i miłością – dziecko poradzi sobie z nią znacznie łatwiej.