Każde dziecko postrzega świat na swój wyjątkowy sposób, a jednym z kluczowych elementów tego procesu jest integracja sensoryczna – zdolność organizmu do odbierania, przetwarzania i interpretowania bodźców zmysłowych. Integracja sensoryczna umożliwia dziecku odpowiednie reagowanie na otaczające je bodźce, co jest podstawą rozwoju, uczenia się i funkcjonowania społecznego.

Niestety, nie każde dziecko przetwarza bodźce w sposób prawidłowy, co może prowadzić do zaburzeń integracji sensorycznej (SI). Zaburzenia te są wynikiem niewłaściwej organizacji bodźców przez układ nerwowy i mogą dotyczyć każdego systemu zmysłowego – dotyku, wzroku, słuchu, smaku, węchu, równowagi, a także czucia głębokiego.

Jak rozpoznać, jaki typ sensoryczny reprezentuje Twoje dziecko? Oto najczęstsze kategorie i charakterystyka poszczególnych typów.

 

Nadwrażliwiec

Dzieci nadwrażliwe odbierają bodźce jako zbyt intensywne, co powoduje, że reagują na nie przesadnie. Typowe cechy nadwrażliwości to:

• Unikanie dotyku, np. nie lubią, gdy ktoś ich dotyka.
• Nadmierna reakcja na ból – nawet drobne urazy wywołują silny dyskomfort.
• Trudność z akceptacją tekstur ubrań – konieczność odcinania metek, wybór tylko określonych materiałów.
• Dyskomfort podczas mycia włosów, czesania, obcinania paznokci.
• Unikanie „brudnych” rzeczy, np. malowania palcami czy zabaw w piasku.
• Reakcje obronne na dźwięki, jasne światło czy intensywne zapachy.
• Problemy z ruchem – unikanie huśtawek, tłumów czy aktywności fizycznej.

Dzieci te często wykazują nieadekwatne reakcje, takie jak płacz, ucieczka czy wybuchy emocji. Nadwrażliwość sensoryczna może współwystępować z zaburzeniami lękowymi lub opozycyjno-buntowniczymi.

 

Podwrażliwiec

Podwrażliwe dzieci potrzebują silniejszej stymulacji, aby zarejestrować bodźce. Ich układ nerwowy działa jak „przytłumiony” radar, przez co mogą wydawać się apatyczne. Charakterystyczne cechy to:

• Niewrażliwość na ból – mogą się skaleczyć i tego nie zauważyć.
• Brak reakcji na zmiany pozycji ciała.
• Apatia, brak eksploracji otoczenia, niski poziom energii.
• Gryzienie niejadalnych przedmiotów, np. ołówków, ubrań.
• Niezdarność, wpadanie na przedmioty, problemy z równowagą.
• Brak reakcji na intensywne zapachy czy dźwięki.

Dzieci podwrażliwe wymagają silniejszych bodźców, aby je zauważyć – np. mocnego przytulenia, intensywnego ruchu czy wyraźnych smaków.

 

Poszukiwacz sensoryczny

Dzieci poszukujące wrażeń sensorycznych mają nieustanną potrzebę intensywnych bodźców. Szukają nowych wyzwań i wyrażają nadmierną aktywność. Typowe cechy to:

• Ciągła potrzeba ruchu – bieganie, skakanie, obracanie się.
• Lubią intensywne smaki i zapachy, próbują nawet niejadalnych rzeczy.
• Zachowania wydające się agresywne – popychanie, gryzienie, wpadają na innych.
• Ryzykowne zabawy – wspinanie się na wysokie miejsca, skakanie z dużej wysokości.

Poszukiwacze sensoryczni często wydają się nadruchliwi i nieustraszeni, dążąc do zaspokojenia swoich potrzeb sensorycznych.

 

Kombinacja typów

Warto pamiętać, że zaburzenia przetwarzania sensorycznego mogą występować w połączeniu. Na przykład dziecko może być nadwrażliwe na hałas, ale jednocześnie poszukiwać intensywnych bodźców ruchowych. Reakcje dziecka zależą od wielu czynników – nastroju, poziomu zmęczenia czy zmian w otoczeniu.

Jak ustalić profil sensoryczny?

Zacznij od zmapowania unikalnych potrzeb dziecka w odniesieniu do każdego z jego zmysłów (wskazówka: jest ich więcej niż pięć). Następnie zastanów się, jak dostosować jego otoczenie – poprzez zabawki sensoryczne, udogodnienia domowe, usługi przedszkolne i inne – aby wspierać jego mocne strony i potrzeby.

Co zrobić, gdy zauważysz objawy?

Jeśli zauważasz u swojego dziecka trudności w przetwarzaniu bodźców, warto skonsultować się ze specjalistą – terapeutą integracji sensorycznej. Terapia SI pomaga dziecku lepiej radzić sobie z otaczającymi je bodźcami i poprawia funkcjonowanie w codziennym życiu.

Świadomość typu sensorycznego Twojego dziecka to pierwszy krok do lepszego zrozumienia jego potrzeb i wsparcia w rozwoju. Dzięki temu możesz pomóc mu znaleźć równowagę i pełniej korzystać z otaczającego świata.

 

Emilia Adamczyk