Czy mózg dziecka można wychować?

 

Od wieków nasze społeczeństwo stosowało techniki wychowywania dzieci bez świadomości wywierania ich długotrwałych efektów na rozwijający się mózg. Działo się tak, ponieważ jeszcze do nie dawna nie mogliśmy zobaczyć skutków swych działań w mózgu dziecka. Obecnie wiemy, że rodzaj interakcji rodziców i ich dziecka może mieć długotrwały wpływ na funkcjonowanie, jak też równowagę chemiczną w jego mózgu.

 

Dzięki rozwojowi neuronauki, zdjęciom tomograficznym mózgu i wieloletnim badaniom mózgów ssaków naczelnych (których mózgi emocjonalne mają taką samą budowę i skład chemiczny jak nasze) zyskaliśmy ważne informacje na temat wpływu różnych metod wychowawczych na mózg dziecka. Nasze podejście wychowawcze może w widoczny sposób decydować o tym, czy systemy i substancje chemiczne w mózgu będą aktywowane tak, by umożliwiać dziecku cieszenie się życiem bogatym emocjonalnie.

 

Dynamiczny rozwój mózgu nowororodka

 

W chwili urodzenia dzieci mają 200 miliardów komórek mózgowych, które nie wytworzyły między sobą połączeń w wyższych strukturach mózgu. Te połączenia będą w dużym stopniu w przyszłości odpowiedzialne za inteligencję emocjonalną i społeczną dziecka, i właśnie na nie mamy tak duży wpływ.

 

„Niektórzy dorośli zatrzymują się w rozwoju emocjonalnym na etapie dziecka uczącego się chodzić”

 

Czy wiesz, że utrata komórek nerwowych (neuronów) jest wpisana w naturalny proces kształtowania się mózgu, który trwa przez całe życie? W celu wzmocnienia kluczowych połączeń w mózgu są usuwane niepotrzebne lub nieużywane komórki. W momencie urodzenia posiadamy 200 miliardów komórek nerwowych, a do czasu, gdy kończymy rok, tracimy ich już osiemdziesiąt miliardów. Gdy jesteśmy w wieku nastoletnim, mamy o 90 miliardów komórek mniej; gdy kończymy 35 lat, mamy ich mniej o 100 miliardów, a w wieku 70 lat - mniej o 105 miliardów. Dzieje się tak z powodu zjawiska zwanego „przycinaniem synaps” - w podobny sposób przycina się różany krzew, by rósł lepiej.

 

Mamy tak wielki wpływ na rozwój emocjonalny dziecka, gdyż pierwsze lata ich życia są krytycznym okresem wzrostu mózgu

 

Aż 90 procent wzrostu mózgu następuje w ciągu pierwszych pięciu lat życia. W tym ważnym okresie czasu miliony połączeń w mózgu są kształtowane, niszczone i modyfikowane pod wpływem doświadczeń życiowych, a w szczególności relacji emocjonalnych z dorosłymi.

Gdy dziecko ma siedem lat, ta błyskawicznie przebiegająca aktywność kształtowania mózgu spowalnia. Jest tak dlatego, że coraz więcej komórek ma otoczkę mielinową (mielina to biała substancja zbudowana z białek i tłuszczów, która tworzy warstwę izolacyjną wokół komórek mózgowych). Otoczka mielinowa wspomaga komunikację między neuronami. Wzmacnia również ścieżki w mózgu, stabilizując je. Stąd też wzięła się naukowa prawda wspierana często cytatem „Dajcie nam dziecko, które nie skończyło siedmiu lat, a oddamy wam ukształtowanego człowieka".

 

Więź rodzice - dziecko

 

Wszystko, czego maluch doświadcza w relacjach z rodzicem, kształtuje połączenia między komórkami w jego wyższych ośrodkach mózgu. Mózg ludzki jest tak zaprojektowany, że może się dostosowywać do środowiska, w jakim się znajdzie. Ta zdolność przystosowania się działa na korzyść lub niekorzyść dzieci…

 

Zatem istotne jest to, jak słuchasz dziecka, jak się z nim bawisz, jak je obejmujesz, stymulujesz, pocieszasz i traktujesz, gdy odmawia współpracy. Właśnie te chwile mogą zadecydować, czy dziecko będzie w przyszłości rozkwitało, czy też nie. W przypadku wychowania wrażliwego na emocje dziecka, w jego mózgu powstaną połączenia, które umożliwią mu: radzenie sobie ze stresem, tworzenie dobrych związków, radzenie sobie ze złością, wykazywanie się życzliwością, posiadanie woli do realizowania ambicji i marzeń, doświadczanie silnej, spokojnej miłości.

 

Krótka lekcja anatomii, czyli konkretnie o tym, które struktury odpowiadają za emocje

 

• Kora okołooczodołowa: odgrywa kluczową rolę w efektywnym kontrolowaniu silnych uczuć oraz hamowaniu prymitywnych impulsów wzbudzanych przez niższe ośrodki mózgowe. Pomaga także dzieciom reagować wrażliwie na innych ludzi, jak też odczytywać sygnały przez nich wysyłane.

• Grzbietowo-boczna część kory przedczołowej odpowiada za myślenie i dokonywanie wyborów.
• Kora brzuszno-przyśrodkowa odpowiada za zdolność dzieci do myślenia o doświadczeniach emocjonalnych, jak też uspokaja niższe ośrodki, gdy wejdą w stan pobudzenia.
• Przednia część kory zakrętu obręczy pomaga skupiać uwagę i wsłuchiwać się we własne myśli.

 

Jeżeli maluch nie otrzymuje wystarczającego wsparcia w radzeniu sobie z intensywnymi uczuciami wzbudzanymi przez niższe ośrodki mózgu oraz prymitywnymi odruchami, jego mózg może nie wytworzy ścieżek umożliwiających skuteczne radzenie sobie ze stresującymi sytuacjami. W późniejszym życiu może ono nie rozwinąć wyższych ludzkich skłonności, takich jak troskliwość lub zdolność do świadomego myślenia o swoich uczuciach. Zdjęcia tomograficzne mózgu pokazują, że wieloma postępującymi brutalnie dorosłymi kierują nadal, jak w przypadku niemowląt, stare systemy złości/strachu oraz obrony/ataku zlokalizowane głęboko w mózgu ssaków. Na zdjęciach widoczna jest zbyt mała aktywność w wyższych ośrodkach mózgu, które w sposób naturalny regulują i modyfikują szalejące uczucia. Identycznie jak uczące się chodzić dzieci, ci dorośli ulegają potężnym emocjom, nie mając możliwości skutecznego uspokajania się.

 

Zrozumienie tego jest ważne, gdy stykamy się z prawdziwie zrozpaczonym, krzyczącym dzieckiem. Potrzebuje ono naszej pomocy, by się uspokoić. Za sprawą konsekwentnie wrażliwego na emocje wychowania, w płatach czołowych dziecka zaczną powstawać ważne ścieżki, które z czasem umożliwią mu zdolność samo-uspokajania się.

 

 

Autorką naszych rad dla mam jest położna Emilia Adamczyk z emilymed.pl, która jest ekspertem w dziedzinie opieki nad maluchami i pomocy ich mamom. Sleepee współtworzy swoje produkty we współpracy z Emilią, by były jak najbardziej bezpieczne, użyteczne i jakościowe. Piękne i trwałe są przy okazji .